Ege Demiralp
Birleşmiş Milletler (BM) Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu tarafından hazırlanan “Arabuluculuk Sonucunda Yapılan Milletlerarası Sulh Anlaşmaları Hakkında Birleşmiş Milletler Konvansiyonu (Singapur Arabuluculuk Sözleşmesi)” 20 Aralık 2018 tarihinde BM Genel Kurulu’nun 73/198 sayılı kararıyla kabul edilmiştir.
7 Ağustos 2019 tarihinde Singapur’da imzaya açılan Konvansiyon, Türkiye dahil 50’nin üzerinde ülke tarafından imzalanmıştır. Türkiye’de 25 Şubat 2021 tarihinde “Arabuluculuk Sonucunda Yapılan Milletlerarası Sulh Anlaşmaları Hakkında Birleşmiş Milletler Konvansiyonu”nun onaylanmasının uygun bulunduğuna dair kanun teklifi kabul edilmiş olup 11 Mart 2021 tarihli Resmi Gazete’de yayınlamış ve 11 Nisan 2022’de yürürlüğe girmiştir. İlk imzacılardan biri Türkiye’dir.
Arabuluculuk sonucunda yapılan Milletlerarası Sulh Anlaşmaları Hakkında Birleşmiş Milletler Konvansiyonu, bu konvansiyona taraf devletlere bazı imkanlar sağlamaktadır. Sözleşmenin giriş kısmında, ihtilaf halinde olan tarafların uyuşmazlığı dostane bir şekilde çözme çabalarında kendilerine yardımcı olmak için üçüncü kişi veya kişilerin yardımını talep ettiği bir ticari uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak uluslararası ticarette arabuluculuğun değerinin kabul edildiği ve yargılamaya alternatif olarak giderek daha fazla kullanıldığını belirtilmektedir. Arabuluculuğun kullanılmasının, uyuşmazlığın ticari bir ilişkinin sona ermesine yol açtığı durumları azaltmak, uluslararası ticari işlemlerin taraflarca yönetilmesini kolaylaştırmak ve devletlerin adalet yönetiminde tasarruf sağlamak gibi önemli faydalar sağladığı dikkate alınmaktadır. Arabuluculuk sonucu yapılan milletlerarası sulh anlaşmaları için farklı hukuki, sosyal ve ekonomik sisteme sahip devletler tarafından kabul edilebilir bir çerçevenin oluşturulmasının ahenkli uluslararası ekonomik ilişkilerin gelişmesine katkıda bulunacağına ikna olarak taraf devletlerin anlaştığı belirtilmektedir.
Sözleşmenin taraf devletlerin kabulü ile sağladığı imkanlar nelerdir? Singapur Sözleşmesi’nin taraf devletlerde tacirlerin ticari uyuşmazlıklarını çözebilmek için kullandıkları ortak bir uyuşmazlık çözüm mekanizması sağladığını söyleyebiliriz. Biliyorsunuz ki ithalat, ihracat, franchising gibi ticari işlerde uluslararası ticarette taraflar arasında uyuşmazlık çıktığında hangi devletin kanunlarının uygulanacağı, uyuşmazlığın neye göre çözümleneceği yıllardır sorun teşkil etmekte ve buna bağlı olarak ticarette tarafların birbirlerine güven eksiklikleri oluşmaktadır. Güven eksikliği iş yapmayı zorlaştırmaktadır. Singapur Sözleşmesi, bu sorunu büyük ölçüde gidermektedir. Singapur Sözleşmesi ile küresel arenada faaliyet gösteren Türk şirketlerinin uluslararası ticari uyuşmazlıklarına çare bulunması, firmaların uluslararası pazarlardaki uyuşmazlık risklerinin azalması ile farklı ülke pazarlarına giriş yapılması ve sayede ülkemize yabancı yatırımcı çekilmesi amaçlanmaktadır.
Singapur Konvansiyonu, taraflar arasında imzalanan Arabuluculuk Anlaşma Belgesi’nin taraf devletlerde tanınmasını mümkün hale getirmektedir. Türkiye’de yapılan bir sulh anlaşması Türkiye kanunlarına göre geçerli iken yabancı ülke kanunlarına göre geçerli olmayabilir ve bunun yabancı bir ülkede tanınması mümkün olmayabilir. Yine yabancı ülke kanunlarına göre yapılan bir sulh anlaşması Türkiye’de tanınmayabilir. Taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklar sonucunda imzalanan sulh anlaşmalarının uluslararası alanda geçersizliğinin önüne geçebilmek için ortak olarak tanınan bir hukuki mekanizmaya ihtiyaç duyulmuş ve üye ülkeler arasında “Singapur Konvansiyonu” imzalanmıştır. Üye ülkeler arasında çıkan hukuki uyuşmazlıklar sonucu imzalanan “Arabuluculuk Anlaşma Belgesi” her iki ülkede de dava açmaya gerek kalmadan ülkenin hukuki prosedürleri ile icra edilebilirlik şerhi alındıktan sonra “İlam” hükmünde belge olarak tanınacaktır.
Örneğin Türkiye’de mukim T şirketi ve Dubai’de mukim D şirketi arasında gerçekleşen ticaret dolayısı ile bir hukuki uyuşmazlık çıktığını farz edelim. Bu uyuşmazlık malın geç teslimi, ödemenin gerçekleşmemesi, malın ayıplı olması gibi bir nedene dayansın. Taraflar var olan bu hukuki uyuşmazlığı taraf ülkelerden birinde resmi arabulucu yardımı ile çözüp aralarında “Arabuluculuk Anlaşma Belgesi” imzaladıklarında, bu arabuluculuk anlaşma belgesi her iki devlette geçerli sayılacak ve o ülkenin iç hukuk prosedürleri tamamlandıktan sonra talep edilebilir hale gelecektir.
Konvansiyona üye ülkeler arasında Türkiye, Amerika Birleşik Devletleri, Çin, Güney Kore, Suudi Arabistan, Gürcistan, Hindistan, Avusturalya, İran, Singapur bulunmaktadır.
