MEHMET KAYA
Türkiye’nin nükleer enerji konusunda, Akkuyu Nükleer Santralinin ardından, ikinci santral için kararını 2026 içinde vereceği belirtildi. Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programına da konulan hedefe göre seçilen şirket ve ülke açıklanacak. Ayrıca, iki ülke arasında nükleer enerjiye yönelik milletlerarası anlaşmanın tamamlanması bekleniyor. Türkiye’nin ikinci nükleer santralinin Sinop’ta kurulması kararlaştırılmıştı. Çok sayıda şirket ve ülke ile temaslar sürüyor. Diğer yandan, ABD’nin Sinop’ta kurulacak nükleer santrale ilgisi de biliniyor. Hatta Trump’ın bu konuda Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bu projeyi üstlenmek istediklerini ilettiği belirtiliyor. Eğer Sinop’taki nükleer güç santralini ABD’li bir şirket üstlenirse, Türkiye’nin güneyinde Akdeniz’de Rusya, Kuzeyinde Karadeniz’de ABD’li şirketler nükleer santral işletiyor olacak.
Türkiye, nükleer enerji serüveninde bir fazı kapatıp, yenisini açmaya hazırlanıyor. 2026 kritik iki gelişmeye sahne olacak. Birincisi Rusya’nın kamu şirketi sahipliğindeki Akkuyu Nükleer Güç Santralinin ilk ünitesinin yılın ilk yarısı içinde, muhtemelen Nisan ayında deneme üretimine başlaması olacak. 2025 yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programında deneme üretiminin bu yıl içinde başlamasının planlandığı yazılmıştı. Süreç gecikti, 2026’ya sarktı. İkinci gelişme ikinci nükleer güç santralini yapacak şirket ve dolayısıyla ülke belli olacak. İkinci santral Sinop’a yapılacak. Burada “önde görünen” ülke ABD ve ABD’li şirketler. Kanada, Kore, Çin ve elbette Rus firmalarla daha önce görüşülmüştü, bazılarıyla yeni görüşme bilgileri geliyor.
Bir yandan da mikro-küçük nükleer güç reaktörlerinin geliştirilmesi için proje yürüyor. Bunun için yerli geliştirme aranıyor. Bu tür santraller birkaç bakımdan önemli. Bölgesel elektrik üretimi-yönetimi-dengelenmesi; deniz suyu arıtma, hidrojen üretimi, tıbbi cihazların geliştirilmesi, veri merkezi vb. yüksek ve düzenli güç gerektiren elektronik sistemleri güvenli çalışması yanında elbette askeri olarak denizaltı ve uçak gemisi gibi çok büyük platformlara güç vermesi rolleri bulunuyor. Mesela, veri merkezlerinin en önemli enerji tüketimi soğutma için yapılırken, çöl ülkesi Birleşik Arap Emirlikleri büyük şirketlerin veri merkezlerine ev sahipliği yapıyor çünkü ucuz elektrik verebiliyor.
Türkiye ile Rusya arasında nükleer güç santrali inşası konusunda ikili anlaşma TBMM’den 2010’da geçti. 2018’de temeli atıldı ve 2026’da ilk ünitenin deneme üretimi başlaması bekleniyor. Bölge nükleer güce geçme konusunda istekli. Birleşik Arap Emirlikleri (Kore firması yaptı) temeli 2012’de atılan Barakah Nükleer Santralinin ilk ünitesi 2020’de, 4. Ünitesi 2024’de devreye alındı. Mısır’ın Akkuyu inşa eden Rosatom tarafından inşası devam eden El Dabaa Nükleer Santralinde 2022’de temel atıldı ve 2027’de ilk ünitede deneme üretimi başlaması bekleniyor. Fas ve Ürdün nükleer santral inşa etmek için plan aşamasında. Proje aşamasında Türkiye’nin Trakya’da bir nükleer güç santrali kurma isteği de bulunuyor.
2026’ya giderken, siyasi belirsizlik, bölgenin hidrokarbon ve ticaret yolları merkezli yeniden yapılanması –ki çatışma riskleri ortadan kalkmış değil- nadir metaller ve nükleer güç santralleri Türkiye’nin tartışma konusu olacak gibi.
