Ülkemizin dış ticaret yapısı coğrafi eksende incelendiğinde, ihracat performansımızın büyük ölçüde geleneksel pazarlarla sınırlı kaldığı ve bu pazarların ihracat hacmimizde belirleyici bir ağırlığa sahip olduğu görülüyor. Buna karşın, ülkemize coğrafi olarak uzak konumlanan büyük pazarlarda, Türkiye’nin sahip olduğu ekonomik ve üretim potansiyelinin mevcut ihracat rakamlarına yeterince yansımadığını gözlemliyoruz. Coğrafi olarak bize uzak, fakat yüksek ekonomik potansiyele sahip ülkelerde ihracatımızın artırılması hedefiyle Ticaret Bakanlığımız tarafından geliştirilen Uzak Ülkeler Stratejisi, bu açılımın kurumsal zeminini oluşturuyor. Bu stratejik yönelimin bir parçası olarak, Asya-Pasifik bölgesi özel bir önem arz etmekte. Zira bu ülkeler hem yüksek büyüme oranları hem de artan dış ticaret hacimleriyle, Türkiye’nin ihracat çeşitliliğini artırabileceği önemli fırsatlar sunuyor. Bu nedenle bu bölgedeki ekonomik gelişmeler bizi de yakından ilgilendiriyor.
Güneydoğu Asya bölgesine yönelik yakın zamanda yayınlanan bir raporda, belirsiz ekonomik şartlara rağmen bölge ekonomilerinin istikrarlı gelişimine dikkat çekiliyor. Raporda 2024 yılında bölge ekonomilerinin genel itibarıyla dirençli bir seyir izlediği belirtiliyor. Tayland dışında kalan bölgede ülkeleri, yılın son çeyreğinde yüzde 5’in üzerinde ekonomik büyüme kaydetti. Özellikle Vietnam, yüzde 7,6’lık oranla bölgenin en hızlı büyüyen ülkesi oldu. Singapur’un büyüme hızı ise yüzde 5 düzeyinde gerçekleşti. Malezya ekonomisi ise enerji ve emtia sektörlerinde gözlenen yavaşlamanın da etkisiyle, yılın son çeyreğinde yüzde 5’lik büyüme oranına ulaştı.
Ticaret açısından değerlendirildiğinde ise 2024 yılında Güneydoğu Asya ülkelerinin dış ticaretinin güçlü bir büyüme sergilediği görülüyor. Bu büyümede, özellikle Çin ve ABD gibi başlıca ticaret ortaklarının artan talebi etkili oldu. Küresel teknoloji döngüsündeki canlanmadan pozitif yönde etkilenen elektronik sektörü bu alanda öne çıktı. Bunun yanı sıra, sanayi üretimini ve yatırım faaliyetlerini desteklemek amacıyla ara malı ve sermaye mallarına yönelik talebin artması ile birlikte ithalat da güçlendi.
Sanayi faaliyetleri ise, bölge genelinde farklılaşan bir büyüme eğilimi sergiledi. Bu farklılaşmanın ardında yatan temel etkenler olarak, teknoloji sektöründeki yukarı yönlü döngü ve talepte yaşanan artış etkili oldu. Gıda ve içecek üretimi, madencilik faaliyetleri ve ulaşım gibi alanlarda artan talep büyümede belirleyici bir rol oynadı. Güneydoğu Asya’da işgücü piyasaları bu dönemde dayanıklılığını korudu. İşgücü talebi ve işgücüne katılım oranları, Covid salgını öncesi seviyelere ulaşarak önemli bir toparlanma sergiledi. Bölgedeki birçok ülkede işsizlik oranlarında iyileşme gözlemleniyor.
Satın Alma Yöneticileri Endeksi (PMI) verileri bu dönemde çelişkili sinyaller verdi. Singapur’un PMI değeri son altı yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Buna karşılık, Malezya ve Vietnam gibi ekonomiler de PMI değerleri 2024 yıl sonunda 50’nin altında kaldı. Bu durum, özellikle küresel ölçekteki belirsiz makroekonomik koşulların yatırım ve üretim kararları üzerindeki baskılayıcı etkisinin bir yansıması olarak değerlendirilebilir.
Güneydoğu Asya ekonomilerinin büyük bölümünde, özellikle 2024 yılının dördüncü çeyreğinde özel tüketimde belirgin bir ivmelenme gözlemlendi. Bununla birlikte, bölgesel ölçekte gözlenen bu genel eğilimden sapma gösteren ülkeler de bulunuyor. Özellikle Filipinler ve Singapur, dördüncü çeyrekte tüketimden kaynaklı büyümede bir yavaşlama yaşamış durumda. Dolayısıyla, özel tüketimdeki toparlanma eğilimi her ne kadar bölgesel ölçekte yaygın olsa da ülkelere özgü dinamiklerin belirleyici etki oluşturduğunu görüyoruz.
Enflasyonist baskılar ise bölge genelinde hafiflemeye devam ediyor. 2024 yıl sonu itibariyle Vietnam haricindeki tüm bölge ülkelerinde enflasyon belirgin biçimde yavaşladı. Vietnam’da ise yalnızca yüzde 0,1 oranında sınırlı bir artış yaşandı. Genel itibarıyla istikrar kazanmış olan enflasyon oranları, makroekonomik açıdan kabul edilebilir seviyelerde seyrediyor.
2024 yılının sonuna doğru Güneydoğu Asya para birimleri ABD Doları karşısında ciddi değer kayıpları yaşadı. Özellikle küresel ölçekte artış gösteren ticaret gerilimleri, ABD’nin para politikası faiz oranlarını beklenenden daha uzun süre sabit tutması bu duruma zemin hazırladı. Bu gelişmelerin doğrudan bir sonucu olarak, Filipinler ve Vietnam’da yerel para birimleri tarihsel dip seviyelere geriledi. Öte yandan, Malezya 2024 yılı itibarıyla Asya bölgesinde yerel para birimi dolara karşı değer kazanan sayılı ülkelerden biri oldu.
2025 yılının ilk iki ayını kapsayan dönemde, birçok bölge ülkesinde merkez bankaları özellikle büyüme ivmesindeki zayıflamaya yanıt olarak, politika faizlerinde gevşemeye gitti. Bu dönemde yalnızca Malezya ve Vietnam merkez bankaları mevcut para politikası duruşlarını korudu. Filipinler ve Tayland ise, iç talebi canlandırmak amacıyla faiz oranlarını iki kez indirerek bu süreçte en agresif faiz indirimi gerçekleştiren ekonomiler arasında yer aldı.
Küresel ölçekte faaliyet gösteren şirketlerin üretim ve tedarik zinciri yapılarını yeniden gözden geçirdikleri bu dönemde, Güneydoğu Asya stratejik bir yatırım merkezi olarak öne çıkıyor. Bu doğrultuda, Güneydoğu Asya ülkeleri, önceki çeyreklerde yakalanan olumlu ivmeyi sürdürerek, 2024 yılının dördüncü çeyreğinde doğrudan yabancı yatırım hacminde belirgin artışlar yaşadı. Özellikle Malezya, söz konusu dönemde yılın en yüksek çeyreklik yabancı yatırım girişine ulaşırken, Endonezya’nın yabancı yatırım hacmi yıllık bazda yüzde 30’un üzerinde bir artış kaydetti. Bölge genelinde otomotiv, elektronik, madencilik gibi sanayi kollarının yanı sıra bilişim teknolojileri ile finans gibi hizmet sektörlerine yönelik yatırımlar öne çıktı. 2024 yılı boyunca genel hatlarıyla istikrarını korumuş olan Güneydoğu Asya ekonomilerinin bu istikrarını 2025 yılında da devam ettirmesi öngörülüyor. Bununla birlikte, giderek artan jeopolitik baskılar, bölgenin ekonomik direncini zorlamakta.
Son yıllarda ülkemizin Güneydoğu Asya ülkeleriyle olan dış ticaretinde kayda değer bir artış olduğunu görüyoruz. 2020 yılında 1,6 milyar dolar seviyesinde gerçekleşen ASEAN (Güneydoğu Asya Uluslar Birliği) ülkelerine yönelik ihracatımız, 2024 yılında yüzde 75’lik artışla 2,8 milyar dolara yükseldi. ASEAN ülkelerine ithalatımız ise 2020 yılında 6,3 milyar dolardan, dört yıl içinde yaklaşık iki kat artarak 12,9 milyar dolar seviyesine çıktı. 2024 yılında en fazla ihracat gerçekleştirdiğimiz ASEAN ülkeleri Singapur, Malezya ve Vietnam olarak sıralandı. Bu dönemde en fazla ithalat yaptığımız ülkeler ise Malezya, Vietnam ve Endonezya oldu. Güneydoğu Asya bölgesindeki ülkelerin son dönemdeki ekonomik gelişimi göz önüne alındığında, bölge ülkelerine ihracatımızı çok daha fazla artırma potansiyelimiz bulunuyor. Bu kapsamda önümüzdeki dönemde bu ülkelere gerçekleştirilecek ticaret faaliyetleri ihracatçılarımız açısından büyük önem taşıyor.
