HÜSEYİN GÖKÇE
Yeşil Etki Derneği Türkiye’de zaman zaman değişmekle birlikte, çiftçi, tüccar, market, aracı, ithalatçı, ihracatçıların ‘günah keçisi’ olarak ilan edildiğine dikkat çekerek, tarım ürünlerinin tarladan sofraya kadar geçen değer zincirindeki maliyet unsurlarının, aylık olarak kamuoyuyla paylaşılmasını talep etti. Derneğin yaptırdığı bir araştırmaya göre çiftçiler 5 liraya mal ettiği mandalini yüzde 66 zarar ile 2 liraya satmak zorunda kalıyor. Ürün marketlerde 20 liraya satılıyor. Ancak değer zincirinin diğer halkalarında en yüksek kâr marjı yüzde 10.5 olarak kayıtlara geçti.
Yeşil Etki Derneği Başkanı Mine Ataman, Tarım Ekonomisti Dr. İbrahim Oğuz ile birlikte gıda enflasyonu, buna sebep olan unsurlara ilişkin bir basın toplantısı düzenledi. Türkiye’de tarımsal üretim değer zincirindeki halkaların dönem dönem günah keçisi ilan edilerek, enflasyonun gerçek nedenlerinin gölgelendiğini belirten Mine Ataman, “Herkes bir sonrakini suçluyor, takip edilebilirlik azalıyor, fiyatlar karanlıkta yükseliyor. Tüketici “çözümsüzlük psikolojisine” sokularak panik davranışına zorlanıyor” dedi.
Yaşananın aslında gıda enflasyonu değil, endişe enflasyonu olduğunun altını çizen Ataman, gıda değer zincirinde bir yanda panik satın almalarına dayalı fiyat şişmesi yaşanırken, diğer taraftan depolama davranışlarının değişmesi, aracıların maliyet hesaplarken risk primi eklemesinin tüketicinin kendisini zincirin dışında hissetmesine neden olduğunu belirtti.
Türkiye’de aradaki maliyetlerin gereksiz olduğu yanılgısının önemli bir algı tuzağı olduğunu söyleyen Ataman, bu yüzden TÜ- FE ve ÜFE gibi aylık düzenli olarak değer zinciri raporu yayınlanmasının zorunluluk olduğunun altını çizdi.
Bu işte bir terslik var
Öte yandan Almanya’da öğretim görevlisi olarak çalışan Tarım Ekonomisti Dr. İbrahim Oğuz da çeşitli ürünlere yönelik tarla- market arasındaki fiyat gelişimini inceleyen araştırmasının sonuçlarını paylaştı.
Buna göre 1 kg mandalina 5.8 liraya mal eden çiftçi bunu yüzde 66 zarar ile 2 liraya satmak zorunda kalıyor. Aracı/işleyici/ üretici aşamasında maliyet üzerinde yüzde 8 kâr konularak ürün 10.3 liradan satılıyor, tüketici hâlinde yüzde 8 kâr ile 12.75 liraya satılan ürün, markette ise 19.9 liradan satılıyor ve market kârı ise yüzde 10 civarında hesaplanıyor.
Yani çiftçinin yüzde 66 zarar ettiği üründen, aracı kalemlerin kâr oranları yüzde 8-10 arasında değişiyor. Bir başka ifade ile değer zincirinde fahiş kâr elde eden grup çok gözlenmezken, olan üretici ve tüketiciye oluyor.
