MEHMET KAYA/ANKARA
Yüksek tutarlı ithal malların yerli üretimini, turizmi ve deprem bölgesindeki yatırımları hızlandırmak için tasarlanan Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi’nde (YTAK) fiili kullanımlar yavaş seyrini sürdürüyor.
Yeni sisteme geçilmesinin ardından 2025’te bu kredilerin tahsis edildiği yatırımların hızlanması istenmişti. 2026 için OVP’de aynı hedef konuldu. Buna karşılık, Merkez Bankası verilerine göre 2025 Eylül ayı ilk haftası itibariyle bu krediler için fiili kullanım 103 milyar 195 milyon TL düzeyinde kaldı.
Fiili kullandırımı 2020’de başlayan YTAK kredilerinde, 2023 sonu itibariyle toplam tahsisat 100 milyar TL’yi aşmıştı. Daha sonraki dönemde 2024 sonunda sistem değiştirildi ve yeni tahsisatlar da yapıldı. Hükümet, bu program için her yıl 100 milyar TL olmak üzere toplamda 300 milyar TL tahsis ayırmış, Haziran 2025’te enflasyonun da etkisiyle bu tutar 500 milyar TL’ye çıkmıştı.
Yatırım izleme açısından fikir veriyor
YTAK kredileri, Merkez Bankası kaynaklı olması nedeniyle kredi yavaşlatma ya da başka finansal sorunlar olmadığı ve görece yüksek tutarlı yatırımlardan oluştuğu için fiili kullanımın hızı ya da yavaşlaması, yatırımların gerçekleşme hızına yönelik fikir veriyor. Üstelik bu yatırımlar stratejik önemde veya yüksek teknolojili, döviz getirici ve ithal ikamesi sağlayacak önemli alanlarda olduğu varsayıldığı için ülke yatırım politikası açısından da önem taşıyor. Bu yatırımların bazılarının Cumhurbaşkanı Kararıyla alınabilen Proje Bazlı Teşvik ve Temmuz 2024’te ilan edilen HIT-30 programı kapsamında olduğu biliniyor.
Deprem sonrası bölgedeki yatırımlar da kapsama alındı
Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi, fiilen başladığı 2020 yılından itibaren hızlı bir tahsis ve kullanım sürecine girdi. Merkez Bankası kaynağı olarak ayrılan tutarlar, ithal ikamesi ve stratejik yatırımlar yanında, döviz getirici unsur olarak turizm yatırımlarına verilmeye başlandı. Deprem sonrası ise bölgedeki yatırımlar da kapsama alındı.
Merkez Bankası kaynaklı olarak Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası aracılığıyla avans ve ardından yatırım gerçekleştikçe ödeme şeklinde verilen kredilerin kullandırıldığı bu dönemde, 2022 sonu itibariyle Merkez Bankası’nın kayıtlarından izlenebilen tutarda 29 milyar TL, 2023 sonunda ise 86.2 milyar TL fiili kredi kullanımı gerçekleşti.
Yeni sistemin uygulanmaya başlandığı 2024 başlangıcından bugüne 16 milyar 986 milyon TL’lik fiili kullanım gerçekleştirildi. Diğer yandan 2023 başlarında tahsisin 100 milyar TL’yi aştığı belirtilmişti. Bu konuda en son resmi açıklama, Aralık 2024’te Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan toplam tahsisi 225 milyar TL’yi aşan, 25 yeni projenin işlemlerinin tamamlandığı bilgisi oldu.
YTAK kredilerinde özel bir raporlama yapılmıyor
YTAK kredilerine yönelik özel bir raporlama yapılmıyor. Kaç projeye yönelik olarak tahsis yapıldığı ve bu tahsisten ne kadar kullanım gerçekleştiği-fiili yatırım durumuna ilişkin veri bulunmuyor. Diğer yandan, her türlü yatırım teşvik belgeli olduğu için, genel teşvik sistemi içinde yayımlanan projelerden biri durumunda bulunmasına karşılık hangilerinin YTAK kapsamında finanse edildiği bilinmiyor.
Yeni sisteme 2023 sonunda geçildi
Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi, 2020- 2023 döneminde çeşitli belgelerde stratejik öncelik sayılan alanlar ile turizm yatırımları için, yatırım yapmak isteyen kuruluşların başvurularıyla tahsis ediliyordu. Bu sistem 2023 sonunda değiştirildi. Yeni mevzuatla 261 stratejik öncelikli ürün ve 261 teknoloji alanındaki yatırım projelerinin başvurması şartı getirildi. Bunlar da değerlendirilip puanlanması (Teknoloji/ Strateji Puanı-TSP) objektif kriterlere bağlandı. Yeni sisteme göre başvurular Aralık 2024 itibariyle başladı. YTAK, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na proje başvurusu, puan ve onay alınması sonrasında oluşan önceliklendirmeye göre, Türkiye Kalkınma ve Yatırım Bankası aracılığıyla, Merkez Bankası kaynaklı olarak tahsis ediliyor. YTAK 2 yıl ödemesiz, 10 yıla kadar vadeli ve faiz oranı da TSP puanına bağlı olarak indirimli uygulanıyor.
