İBRAHİM EKİNCİ
Vatandaşı tavuk ve balık kurtardı darken, kurtardı mı gerçekten, tartışılır. Ama söylemek istediğim şu; son yüksek enflasyon dönemi (enflasyonun patladığı yıl – ay, 2021 yılı aralık ayı olarak alınabilir. Kasım 2021’de %21,31 olan TÜFE enflasyon aylık %13,58 artışla aralıkta %36,08’e çıkmıştı) tavuk eti fiyatlarındaki artış, genel TÜFE artışının altında kaldı. Balık fiyatlarındaki artış da bir tık üstünde yer aldı. Kuzu eti, dana eti, genel olarak et, sucuk salam sosis gibi şarküteri ürünlerindeki fiyat artışları tavuk ve balığın epeyce üzerinde oldu. Kuzu ve dana eti fiyatlarındaki artışlar tavuk eti fiyatlarının iki katından fazla oldu. Balık fiyatlarının ise iki katına yakın gerçekleşti. Tersinden söylersek balık ve tavuk eti fiyatlarındaki artış kuzu ve dana etindeki artışın yaklaşık yarısı düzeyinde oldu.
2003 =100 bazlı TÜFE endeksi, Aralık 2021’de 686,95 değerindeydi. Haziran 2025 itibariyle TÜFE Endeksi’ndeki değişim yüzde 356 düzeyinde oldu, endeks değeri 3.132,17 değerine geldi. Aynı dönemde tavuk eti fiyat endeksi 968,13 seviyesinden Haziran 2025 itibariyle 3.310,35 seviyesine geldi. Değişim oranı yüzde 241,9 düzeyinde gerçekleşti. Bu rakamlara göre tavuk eti fiyat endeksi genel endeksin 114,1 puan altında kaldı. Balık fiyatlarındaki artış da TÜFE genel endeksinin sadece 3,5 puan üstünde gerçekleşti, TÜFE’ye paralel gitti denilebilir. Buna karşın kuzu eti fiyat endeksindeki artış yüzde 660,6, dana eti fiyat endeksindeki atış yüzde 616,7, genel olarak et fiyat endeksindeki artış da yüzde 487,9 düzeyinde gerçekleşti. Yüksek enflasyon döneminde dar gelirli kesim gelir kayıpları yaşadı. Haliyle fiyatları hızlı çıkan et türlerinde tüketimi azaldı. 2021 yılında kişi başına kırmızı et tüketimi kişi başına 22.89 kg iken 2024’te 16.6 kg’a geriledi. Tavuk ve balık tüketimi ise artış gösterdi.
■ 2024’te kırmızı et tüketimi yüzde 11,7 azaldı
BESD BİR verilerine Türkiye’de kişi başına beyaz et tüketimi asıl büyük artışını 2005 - 2010 arasında göstermiş görünüyor. Bu dönemde 13,59 kg’dan 18,45 kg’a çıkmış. Son yüksek enflasyon döneminin başında, 2021 yılında 21,19 kg. 2024 itibariyle bu rakam 24,6 kg. Yüzde 16,1 artış gerçekleşmiş. Balıkta artış daha yüksek. 2021’de kişi başına tüketim 6,5 kg olarak veriliyor. 2023’te 7,2 kg seviyesine gelmiş. 2024 rakamı resmi olarak verilmiş değil. Bununla birlikte 2023 ihracat ve ithalat oranları aynı kaldığı varsayımıyla tahmin edildiğinde 9 kg rakamına ulaşılıyor. Bu da yüzde 38 civarında bir artış olduğunu gösteriyor. 2024 yılı, kırmızı et üretimi açısından oldukça çarpıcı bir düşüşe sahne oldu. TÜİK’in 2024 verilerine göre, toplam kırmızı et üretimi bir önceki yıla göre %11,7 azalarak 2 milyon 105 bin 895 tona geriledi. Bu üretimin 1 milyon 483 bin tonunu sığır eti, 509 bin tonunu koyun eti, 99 bin 500 tonunu keçi eti ve yaklaşık 14 bin tonunu manda eti oluşturdu.
