Canan SAKARYA/Hüseyin GÖKÇE
Hükümetin seçim öncesi en düşük memur maaşının 22 bin liraya çıkarılmasına yönelik taahhüdünün yerine getirilmesi amacıyla hazırlanan torba kanun teklifi, bu hükümlerin dışında ek vergi yanı sıra, bazı vergileri artıran, bazı istisnaların da kapsamını daraltan maddelerle birlikte TBMM başkanlığına sunuldu. Teklif, yürütme, yürürlük ve geçici maddeler dahil toplam 17 maddeden oluşuyor. Bunlardan sadece bir tanesi memur maaş artışıyla, bir tanesi de bunun finansmanının karşılanması amacıyla ödenek aktarma yetkisini içeriyor. Kalan maddelerin büyük bölümü ise deprem nedeniyle oluşan finansman ihtiyacının karşılanması amacıyla ek vergi ve yükümlülükleri kapsıyor.
MTV iki katına çıkıyor
Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV), 2023 yılı sonuna kadar yeni tescil edilecek araçlar ve mevcut trafiğe kayıtlı araçlar için iki katına çıkarılıyor. 2023’te bir defaya mahsus olmak üzere ek Motorlu Taşıtlar Vergisi iki defa ödenecek. Ek MTV, aracın sıfır ya da trafiğe kayıtlı olması farketmeksizin, tüm araçlara uygulanacak.
Çevre Kanunu cezaları iki katına çıkabilecek
Teklifin 2’nci madde ile yeniden değerleme oranı kadar artırılan Çevre Kanunu’nda öngörülen cezaların iki katına kadar çıkarılması konusunda Cumhurbaşkanına yetki veriliyor. Daha önce bu yetki yarısına kadar artırma şeklindeydi.
Aktifte bulunan taşınmazlara KDV istisnası kalkıyor
Kurumların aktifinde en az iki tam yıl süreyle bulunan taşınmazların satışıyla gerçekleşen devir ve teslimlere yönelik istisna uygulaması kaldırılıyor. Aktifl erde bulunan ve ticareti yapılmayan iştirak hisselerinin satışındaki KDV istisna uygulaması ise sürecek. Ayrıca 11’inci madde ile kurumların aktifinde bulunan taşınmazların satışında uygulanan yüzde 50’lik istisna oranı ise yüzde 25’e indiriliyor.
Akaryakıtta ÖTV otomatik artacak
Torba kanun düzenlemesiyle birlikte, akaryakıt ve doğalgazın içinde yer aldığı I sayılı ÖTV listesine, maktu vergi tutarlarının 6 aylık YİÜFE oranında otomatik olarak artırılmasını öngören bir madde de mevzuata girmiş oldu.
Asgari ücret desteği 500 lira
Asgari ücretin artırılmasından sonra, işverene sağlanan asgari ücret desteğinin de 500 liraya çıkarılmasını öngören hüküm, teklifin 7’inci maddesi ile düzenlendi.
Yatırım fonu gelir istisnası kaldırıldı
Teklifin 8’inci maddesi ile kurumların yatırım fonlarından elde ettikleri gelirlere yönelik sağlanan istisna ile taşınmaz satışından elde edilen kazançlara tanınan kurumlar vergisi istisnası kaldırılıyor. Kurumların girişim sermayesi yatırım fonu katılma payları ile girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinden elde edilen gelirlere sağlanan istisnalar ise devam edecek.
Kurumlar Vergisi yüzde 25’e çıktı, bankalar yüzde 30 ödeyecek
Teklifin 10’uncu maddesi ile kurumlar vergisi oranı yüzde 20’den yüzde 257e yükseltiliyor. Bu oran, bankalar, finansal kiralama, faktöring, finansman ve t Tasarruf Finansman Şirketleri kanunu kapsamındaki şirketler, elektronik ödeme ve para kuruluşları, döviz büfeleri, varlık yönetim şirketleri, sermaye piyasası kurumları, sigorta ve reasürans şirketleri için yüzde 30 olarak uygulanacak. Artırılmış kurumlar vergisi, 2023 yılı gelirlerinden başlamak üzere geçerli olacak.
COVID-19 cezalarına iptal ve iade
Teklifin 12’nci maddesi ile COVID 19 tedbirlerine uymayanlara verilen para cezaları silinirken, cezasını ödeyenlere ise iade yapılması hükme bağlanıyor.
Emeklilerin beklentisi karşılanmadı
Kamuoyunda oluşan büyük beklentiye rağmen, ne memur emeklileri, ne de işçi emeklileri torba kanun teklifi nde maaşlarında iyileştirme öngören bir madde bulamadılar. Memur emeklileri yılın ikinci yarısı için enflasyon kaynaklı fark ve toplu sözleşmeden gelen artışla birlikte yüzde 17.55’lik artış ile yetinecekler. En düşük emekli aylığının 7 bin 500 TL’ye çıkarılmasının ardından daha yüksek prim ödeyenlerin mağduriyetinin giderilmesine dönük olarak kademeli artış yapılması yönünde bir beklenti bulunuyordu. Ancak Yasa teklifinde, SSK ve Bağ-Kur emeklilerine ilişkin refah payını öngören bir düzenleme teklifte yer almadı. SSK ve Bağ-Kur emekli aylıkları yüzde 19.77 oranında artacak.
Memurlara 8 bin 77 lira seyyanen ödeme yapılacak
AK Parti Grup Başkanı Abdullah Güler, teklifle tüm kamu çalışanlarının aylık ücretlerine 1 Temmuz’dan itibaren yüzde 17,55 oranında ve net 8 bin 77 TL seyyanen zam artış yapılacağını açıkladı. Güler, Meclis’te Yasa teklifine ilişkin düzenlediği basın toplantısında en düşük memur maaşının 11 bin 848 TL’den 22 bin 17 TL’ye çıktığını belirterek, ortalama memur maaşının 14 bin 417 TL’den temmuz ayında 25 bin 15 TL’ye çıktığını söyledi. Güler, temmuz ortalama memur maaş artışının ise yüzde 74’e karşılık geldiğini açıkladı. Güler, teklifte yer alan yeni vergi artışlarını anlatırken, 6 Şubat depremini hatırlatarak, hasar gören şehirlerin yeniden inşa edilmesinin getirdiği maliyet ve depremde kaybolan üretim, ihracat kapasitesi ile istihdam ve vergi kaybının getirdiği maliyetler olduğunu hatırlattı. Güler, bu durumun ilave finansman ihtiyacı yarattığını belirterek, “Bunun karşılanması amacıyla bazı ekonomik tedbirlerin alınmasını zorunluluk oluşturuyor. Biz bu teklifi ‘Milli Dayanışma Paketi’ olarak adlandırıyoruz” dedi.
1 litre rakıda vergi 449 liraya yükseldi
Gelir İdaresi Başkanlığı, alkollü içki ve sigaradan alınan Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) tutarını yüzde 14.82 olan geriye dönük 6 aylık YİÜFE oranında artırdı. Yeni vergi oranları başkanlığın internet sitesinde yayımlandı. Yeni artışla birlikte 1 litre rakıdan alınan vergi 449 liraya yükseldi. EKONOMİ’nin yaptığı hesaplamalara göre alkollü içkilerde asgari maktu vergi tutarının yüzde 14.82 oranında artırılmasıyla birlikte 1 litre saf alkolün asgari vergisi 796,7780 liradan, 845,9684 liraya çıktı. Buna göre, yüzde 45 alkol oranına sahip 1 litre rakıda ÖTV 380,6857 liraya çıktı. Bu tutara 68,5185 liraya karşılık gelen yüzde 18’lik KDV’nin eklenmesiyle birlikte 1 litrelik rakının vergi tutarı 449,2042 liraya yükselmiş oldu.
35 liranın üzerindeki sigaralar etkilenmeyecek Sigarada ÖTV, alkollü içkiden farklı olarak hem asgari maktu vergi hem de maktu vergi olarak hesaplanıyor. Buna göre 1 adet sigarada 0,9680 lira olan asgari maktu vergi tutarı yüzde 14.82’lik artışla 1.1114 liraya yükseldi. Buna göre 1 paket sigaranın asgari maktu vergi tutarı da 22,2280 lira oldu. Artırılan asgari maktu vergi tutarı, fiyatı 35 lira üzerinde olan sigaraların vergisinde herhangi bir değişiklik yapmayacak. Sigaraya satış fiyatı üzerinden yüzde 63 oranında bir vergi uygulanıyor. Yüzde 63 oranındaki vergi yanı sıra sigara paket başına ayrıca 1,1043 lira (1 lira 10 kuruş) maktu vergi alınıyor.
KKM’de Hazine desteği TCMB’ye devredilecek
Meclis’e sunulan torba kanun teklifinde, Kur Korumalı Mevduat’ın bütçeye üzerindeki yükünü kaldırmaya yönelik teklif dikkat çekti. Teklifte; KKM’de Hazine desteği uygulamasının Merkez Bankası’na devri öngörüldü. Ayrıca, KKM uygulamasına ilişkin usul ve esasların belirlenmesi yetkisinin de Merkez Bankası’na devredilmesi teklifi yer aldı. Söz konusu teklife ekonomistlerin eleştirileri gecikmedi.
EKONOMİ gazetesi yazarlarından Fatih Özatay “ ‘Rasyonel (akla uygun)’ politikalara dönüşten kastedilen buysa, yandık. Bütçe açığının bir kısmının TCMB’ce finanse edilmesi demek bu. Bu yolun sonu bütçe açığının TCMB kredileri ile finansmanına çıkar ki 2001’de yapılan yasa değişikliğiyle yasaklanmıştı. Umarım doğru değildir.” değerlendirmesini yaptı.
TCMB Eski Başkekonomisti Hakan Kara da “Cin fikirli birileri yine TCMB Kanunu’nun etrafından dolanmanın bir yolunu bulmuş” yorumunda bulundu.
Ekonomist Uğur Gürses ise sosyal medya hesabından Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’e yönelik olarak; “Bu hakikaten çok rasyonel olmuş. KKM kaynaklı bütçe açığını doğrudan Merkez Bankası matbaasına gönderme fikri size sorulmuş muydu?” yorumunda bulundu. Konuya yakın bir kaynak KKM’den önümüzdeki 3-6 ay içinde 300 milyar TL civarında Hazine’nin üstlenmesi gereken bir maliyet olduğunu ifade ederek, bu maliyet Merkez Bankası’na aktarıldığı için bütçe açığının da bir o kadar azalacağını vurguladı. Aynı kaynak bütçe açığının dolaylı yoldan Merkez Bankası üzerinden finanse edildiğine de işaret etti.
2023 borçlanma limiti 929 milyar 781 milyon TL’ye ulaşıyor
Mehmet KAYA
TBMM’ye sunulan torba kanun teklifinin 5. Maddesiyle, 2023 yılı için ilave 1 trilyon 865 milyar TL’ye kadar ulaşabilecek net borçlanma limiti sağlandı. Yılın kalan yaklaşık 6 ayı için yüksek görünen bu ilave borçlanma limitine ilişkin EKONOMİ’ye bilgi veren Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilileri, bu limitin tamamının kullanılmayacağının altını çizerek, yılın kalanında başta deprem olmak üzere harcamalar konusunda biraz rahat hareket etmek amacıyla kanuni olarak verilen 3 katının teklife yazıldığını kaydettiler. Torba kanun teklifinin 5. Maddesinde, Kamu Finansmanı ve Borç Yönetimi Düzenlemesi Hakkında Kanuna geçici 38. madde eklenerek, “5’inci maddede düzenlenen net borç kullanım tutarı 2023 yılı için 1 Ocak 2023’ten geçerli olmak üzere, Bakan ve Cumhurbaşkanı tarafından artırılan net borç kullanım tutarının üç katı olarak uygulanır” düzenlemesi yer alıyor. Buna göre, 659 milyar 421 milyon TL olan 2023 bütçe açığı/net borçlanma limitine, yüzde 5’er bakan ve Cumhurbaşkanı artırım yetkisi uygulandığında tutar 727 milyar 11 milyon TL düzeyine ulaşıyor. Artırılan tutar, 67 milyar 590 milyon TL’ye, bunun da üç katı 202 milyar 770 milyon TL’ye ulaşıyor. Böylece, 2023 net borçlanma limiti (ödenen borçlar düşüldükten sonra net tutar) 929 milyar 781 milyar TL’ye çıktı. 6 Haziran itibariyle net borçlanma 315 milyar 963 milyon TL seviyesinde bulunuyor. Yılın kalanı için 613 milyar 818 milyon TL kadar daha net borçlanma imkanı alındı. Hazine ve Maliye Bakanlığı, bu tutarın rahat hareket etmek için alındığını, mutlaka borçlanılacak anlamına gelmediğini vurguluyor.
