ŞEBNEM TURHAN
Merkez Bankası’nın enflasyonla mücadele kapsamında sıkı para politikası, yükselen kredi faizleri reel sektörün krediye erişemedikleri serzenişleriyle karşı karşıya kalıyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun yılın ilk yarısına ait Fintürk verileri de sektörlerde kredilerin reel olarak artış yaşayamadığını krediye erişimin sınırlı kaldığını ortaya koydu.
Yılın ikinci çeyreğinde ilk çeyreğe göre seçilmiş sektörler arasında en yüksek reel kredi artışı yüzde 37,47 ile finansal kuruluşlarda olurken, sektörlerin takipteki kredi kartı alacakları da aynı dönemde reel olarak yüzde 30,25 büyüdü. Yılsonuna göre ilk yarıda reel kredi artışı yine sınırlı kalırken takipteki kredi kartı reel olarak yüzde 51,02, geçen yılın aynı dönemine göre ise yüzde 66,85’lik artışa imza attı.
BDDK Fintürk verileri üç ayda bir yayımlanırken burada seçilmiş sektörlerin de illere göre kredileri ve takipteki alacak miktarları yer alıyor. Seçilmiş sektörler gıda, meşrubat ve tütün, inşaat, metal ve işlenmiş maden, finansal kuruluşlar, tekstil ve tekstil ürünleri, toptan ticaret ve komisyonculuk, turizm, ziraat ve balıkçılık, enerji ile denizcilikten oluşuyor. Bu sektörlerin illere göre olan verilerinden toplam kredi bakiyesine ulaşılabiliyor. Yurtdışı hariç tutularak yapılan hesaplamalar sektörlerin kredi ve takipteki alacak değişimini ortaya koyuyor.
En yüksek kredi stoku ticarette
Verilerden yaptığımız hesaba göre Haziran 2024 itibariyle en yüksek kredi stoku 941.93 milyar lira ile toptan ticaret ve komisyonculukta. Onu 852.16 milyar lira ile inşaat, 779.36 milyar lira ile enerji izliyor. Nominal olarak haziran sonunda yani ikinci çeyrek sonunda ilk çeyreğe göre gıda sektöründe kredi artışı yüzde 5,89 olurken iki çeyrek arasındaki yüzde 8,4'lük enfl asyondan arındırıldığında gıdada krediler reel olarak yüzde 2,32 daraldı. Gıdada 2023 sonuna göre nominal kredi artışı yüzde 17,68 iken yüzde 24,73 ilk yarı enfl asyonundan arındırıldığında karşımıza yüzde 18,41 daralma çıkıyor. Geçen yılın aynı dönemine göre yine nominal yüzde 32,89 artan gıdada krediler yüzde 71,6 yıllık enflasyondan arındırıldığında reel olarak yüzde 22,51 azaldı.
Metalde ilk yarıda reel artış yüzde 1,47
İnşaatta ise iki çeyrek arasında krediler reel olarak yüzde 3,95, ilk yarıda yüzde 10,13, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 28,6 daraldı. Metal ve işlenmiş maden sektöründe krediler ilk çeyrekte reel yüzde 0,08 daralmaya işaret etti. İlk yarıda metal sektörü reel kredi artışını yüzde 1,47 gerçekleştirdi, geçen yıla göre ise reel olarak sektörde krediler yüzde 14,79 azaldı. Finansal kurumlarda ilginç bir durum var. Sektörün iki çeyrek arası kredi artışı yüzde 49 bu reel olarak yüzde 37,45'lik artış demek. İlk yarıda sektörde reel kredi artışı yüzde 19,15 olurken, geçen yıla göre ise yüzde 11,85 reel küçülme var. Tekstil ve tekstil ürünlerinde de iki çeyrek arası reel kredi artışı yüzde 0,18, ilk yarıda yüzde 3,69, yıllıkta ise bu sektörde yüzde 22,13 daraldı krediler.
En yüksek daralma turizmde
Turizm ikinci çeyrekte ilk çeyreğe göre yüzde 4,57, ilk yarıda yüzde 11,34, yıllıkta ise yüzde 24,76 reel kredi daralması yaşadı. Bu tüm seçilmiş sektörler arasında tüm tarihler arasında en fazla kredi daralması yaşayan sektörün turizm olduğunu ortaya koyuyor. Ziraat ve balıkçılıkta ikinci çeyrekte reel olarak yüzde 0,82, ilk yarıda yüzde 5,01, yıllık yüzde 12,51 reel daralma olurken, enerjide ikinci çeyrekte yüzde 4,42, ilk yarıda yüzde 11,81, yıllıkta yüzde 29,76 küçülme oldu. Denizcilik sektörü ikinci çeyrekte kredilerini reel olarak yüzde 1,65 artırabildi ama ilk yarıda yüzde 1,74, yıllıkta yüzde 23,79 daralmadan kaçınamadı. Sektörlerin kredi kartlarının takipteki alacaklarında çok hızlı bir artış yaşadı. Nominal olarak takipteki kredi kartı alacakları ikinci çeyrekte ilk çeyreğe göre yüzde 41,19 arttı bu reel yüzde 30,25 artış olduğunu gösterdi. İlk yarıda takipteki kredi kartı alacakları yüzde 88,47 artış yaşadı ve reel olarak yüzde 51,02'lik yükseliş oldu. Yıllık nominal olarak yüzde 186,31 artan takipteki kredi kartı alacakları reel olarak yüzde 66,85'lik artışa imza attı.
TAKİPTEKİ ALACAKLARDA EN İYİ PERFORMANS ENERJİDE VE DENİZCİLİKTE
Kredilerde çeyreklik, ilk yarı ve yıllıkta daralan sektörlerin takipteki alacakları ise aynı dönemlerde çoğunlukla reel olarak artışa işaret etti. Gıda meşrubat ve içecek sektöründe ikinci çeyrekte takipteki alacaklar ilk çeyreğe göre reel olarak yüzde 7,1, ilk yarıda yüzde 22,22, geçen yıla göre ise yüzde 70,71 geriledi. İnşaat sektöründe de takipteki krediler çeyreklik olarak yüzde 5,56, ilk yarıda yüzde 21,48, yıllıkta yüzde 13,33 daralmaya işaret etti. Metal ve işlenmiş maden sektöründe ise ikinci çeyrekte takipteki kredilerde reel artış yüzde 19,21, ilk yarıda yüzde 18,13, yıllıkta ise yüzde 2,49 oldu.
Finansal kuruluşlar reel olarak her dönemde takipteki alacaklarını azaltmayı başarırken tekstil ve tekstil ürünlerinde reel olarak takipteki krediler ikinci çeyrekte yüzde 3,76, ilk yarıda yüzde 14,16, yıllıkta yüzde 0,81 arttı. Toptan ticaret ve komisyonculukta yine reel olarak ikinci çeyrekte takipteki alacaklarda artış yüzde 3,12 hesaplanırken ilk yarıda reel olarak yüzde 6,05, yıllıkta yüzde 36 düşüş var. Kredilerde en çok daralan turizm sektörü takipteki alacaklarını da küçülten sektör olarak dikkat çekiyor.
Turizmde çeyreklik olarak yüzde 11,97, ilk yarıda yüzde 27,25, yıllıkta yüzde 35,26 takipteki alacaklarda reel olarak daraldı. Ziraat ve balıkçılıkta ilk çeyreğe göre takipteki alacaklar reel olarak yüzde 5,26 artarken ilk yarıda yüzde 2,23, yıllık olarak yüzde 34,65 küçüldü. En sert takipteki alacak düşüşü enerji sektöründe yaşandı. Sektörün çeyreklik olarak takipteki alacaklarının reel daralması yüzde 14,77, ilk yarıda yüzde 33,05, yıllıkta ise yüzde 51,35 oldu. Denizcilik de takipteki alacakta iyi performans gösterdi, çeyreklik daralma yüzde 17,4, ilk yarıda yüzde 28,91, yıllık yüzde 41,08 azaldı.
