Doğu Akdeniz’deki başta doğalgaz olmak üzere enerji kaynaklarının Avrupa’ya iletilmesine yönelik zaman zaman gerginliklere de neden olan tartışmalar yeni bir boyut kazandı. Türkiye ve İsrail ile ortak projeler geliştirmek için görüşmelere hazırlandığı bir dönemde, Gazze’den İsrail’e sivillerin de hayatını kaybetmesine ve İsrail vatandaş ve askerlerinin rehin alınmasına yol açan saldırılar sonrası savaş ve çatışma öncelik haline geldi. Türkiye, çatışmasızlığın sağlanması için rol oynamak istiyor. Bölgeyi tanıyan uzmanlar, çatışmanın Türkiye’nin bölgedeki rolünü güçlendireceği yönünde görüşler olduğunu ancak bu ihtimalin iyi bir diplomasiye bağlı gerçekleşebileceğini, tam tersi bir sonucun da çıkmasının olası olduğunu vurguluyor.
Çatışmaların başlamasının hemen ardından online olarak bir basın toplantısı düzenleyen İsrail Büyükelçisi Irit Lillian, ülkesinin saldırı altında olduğunu ve sivillerin öldürüldüğünü ve sivil-askeri rehineler alındığını belirterek, Türkiye’nin tutumuna ilişkin temkinli bir dil kullandı. Lillian, “İlişkilerin etkilenmesi konusunda konuşmak zor. Dün (önceki gün) Sayın Cumhurbaşkanı’nın açıklamaları oldu. Başka isimlerden de açıklamalar gördük. Bazılarını destekleyici bulduk, bazıları bizim için çok sürpriz oldu, çünkü empati bekliyorduk. Türkiye terörün ne olduğunu iyi biliyor. Bazı açıklamalar bizi şaşırttı. Türkiye’de kalbi Filistinlilerle olanlar olduğunu biliyoruz. Ancak kendilerine şu soruyu sormalılar, bu barbarlık herhangi bir ahlaki amaca hizmet ediyor mu?” dedi. Mevcut gelişmeler sonrası ilişkilerin görünümüne yönelik olarak ise “Bu saldırıdan ve süren savaştan İsrail-Türkiye normalleşme süreci etkilenmemeli, iyi ve yapıcı bir diyalog buna yanıt olabilir” diye konuştu. Lillian olası bir arabuluculukla ilgili olarak ise İsrail’in önceliğinin saldırılara yanıt vermek olduğunu kaydetti. Lillian Hamas’ın Türkiye’deki faaliyetlerine ilişkin rahatsızlıklarını birden fazla defa muhataplarına ilettiklerini de açıkladı.
İsrail’in yanıtı
İsrail Gazze’ye hava saldırısı başlattı ve İsrail Savunma Bakanı Yoav Galant, bölgenin elektrik ve suyunu keseceğini, gıdaya erişiminin engelleneceğini ve abluka uygulanacağını açıkladı. ABD bölgeye uçak gemisinin de olduğu bir deniz filosu gönderiyor. Gazze’nin gelecek günlerde zaten devam eden ablukanın daha da sıkılaşması bekleniyor.
Enerji projeleri, Türkiye ilişkilerin geliştiği ortam
Bölge tarihi açısından önemli sonuçlar doğurabileceği belirtilen 7 Ekim’de başlayan Hamas-İsrail çatışmalarının Türkiye ile İsrail arasında yoğun bir enerji gündemi olduğu ortamda yaşanması da bu alandaki çalışmaların askıya alınması anlamına geliyor. Yakın zamanda Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alpaslan Bayraktar İsrail’e gidecekti. İsrail Başbakanı Binyamin Netenyahu’nun da Türkiye’ye ziyarette bulunmasına yönelik çalışmalar da devam ediyordu.
Eski Büyükelçi Çelikkol: İsrail iki devletli çözümden uzaklaştı, Türkiye ve ABD rol oynayabilir
Eski Türkiye’nin İsrail Büyükelçisi Oğuz Çelikkol EKONOMİ’ye yaptığı değerlendirmede, bölgede İsrail’in iki devletli çözümden uzaklaşması nedeniyle sorunların derinleştiğini söyledi. Çelikkol, “Benim gördüğüm İsrail’in güvenliğini sağlamanın yolu, iki devletli çözüme dönüşten geçiyor. İsrail iki devletli çözümden uzaklaştı. İsrail, (siyasi olarak) bölünmüş durumda, fiili olarak Filistin bölünmüş durumda, Arap ülkeleri de bölünmüş. Aralarında Suudi Arabistan, Bahreyn, Fas, BAE gibi ülkeler İsrail ile yakın ilişkiler kurabiliyorlar. Olayın temelinde İsrail’in iki devletli çözümden tamamen uzaklaşması ve şu anki Hükümetin Batı Şeria’da uluslararası hukuka aykırı yerleşim politikası izlemesi yatıyor. Elbette bu olayda istihbarat zaafı, İran rolü var. İsrail- İran çatışması ya da mücadelesi, Ortadoğu’dan Kafkasya’ya kadar çıkmış durumda. Bunların da etkisi var” dedi.
Gazze’nin tamamen işgal edilmesi sorunu büyütür, Türkiye her iki tarafla görüşmeli
Oğuz Çelikkol, Gazze’nin tamamen işgal edilmesi yönündeki söylemlerin hatırlatılması üzerine, bunun sorunu daha da büyüteceğini, 2 milyondan fazla kişinin ne olacağının büyük bir sorun haline geleceğini kaydetti. Türkiye’nin her iki tarafla görüşmesi ve yapıcı rol oynaması gerektiğini, Hükümetin temkinli açıklamalarının bu yönde doğru adım olduğunu belirten Çelikkol, “Filistin’lilere yardım dahi, Ortadoğu-Filistin ilişkilerindeki rolümüze etki edebilir. Hem İsrail, Hem Filistin’lilere yakın bir ülke daha iyi katkı yapabilir, iki tarafla da ilişkileri iyi tutmak gerekiyor. Türk hükümeti daha itidalli gibi. Bu çok doğru bir yaklaşım. Eğer Filistin sorununda rol oynamak istiyorsak başka seçeneğimiz yok” dedi.
İsrail Ramallah hükümetiyle bile konuşmuyor, ABD devreye girebilir
Oğuz Çelikkol, İsrail’in tanıdığı Ramallah’teki Filistin devletiyle de görüşmediğini ve müzakerelerin tamamen kesildiğini hatırlatarak, ABD’nin devreye girerek İsrail Filistin müzakerelerinin başlatılması yönünde baskı yapması ve iki devletli çözümün mutlaka gündeme getirilmesi gerektiğini belirtti.
